پاسخ را با ذکر چند نکته بیان می داریم:

اوّل: چون امام زمان(عج) از دیده‏ها پنهان است و در پشت پرده غیبت قرار دارد، نمی‏توان از راه حس و مشاهده و به صورت عادی به پاسخ سؤال نایل شد؛ نیز چون سؤال از مباحث عقلی و انتزاعی نیست، از راه برهان عقلی نیز نمی‏توان پاسخ را دریافت نمود. تنها راه پاسخ گویی، روایات پیشوایان معصوم(ع) است که چون آنان از علم برتری بهره‏مند می باشند، می توانند از آینده خبر دهند که از آن جمله حوادث و مسائل مربوط به مهدی منتظر(ع) است.

دوم: حال که پاسخ را می بایست از اخبار پیشوایان معصوم(ع) جستجو نمود، به سراغ روایات می رویم. در روایات صحیح و معتبر، پاسخ روشنی به پرسش وجود ندارد؛ بلکه در برخی روایات با ایهام و اشاره در این زمینه سخن به میان آمده است، از جمله:

1- مفضل بن عمر گوید: از امام باقر(ع) شنیدم که در مورد امام مهدی(عج) فرمود: صاحب الزمان را دوغیبت است. یکی از آن دو به اندازه‏ای طولانی شود که برخی گویند: حضرت از دنیا رفته و برخی گویند کشته شده است اما کسی جز آنانی که امور حضرت را پی‏گیری می کنند، از مکان و فرزندان وی آگاه نیستند".(1)

2- از امام صادق(ع) آمده است: گویا می بینم حضرت مهدی(عج) با اهل و عیالش در مسجد سهله است".(2)

3- از امام هشتم(ع) در دعایی نقل شده است: اللّهم اعطه فی نفسه و أهله و ولده و ذریته و جمیع رعیته ما تقرّ به عینه و تسرّ به نفسه؛(3) خدایا، مایه چشم روشنی و خوشحالی امام زمان(عج) را در او و خانواده و فرزندان و ذریه و تمام پیروانش فراهم فرما!

4- نیز از آن حضرت در مورد امام زمان(عج) این دعا نقل شده است: اللهم صل علی ولاة عهده و الائمة من ولده؛(4) خدایا، بر والیان و فرزندان وی که امامند، درود فرست!

ظاهر این روایات دلالت بر زن و فرزند داشتن است.

این روایات به فرض پذیرش و درستی سند و صحت انتساب آن به امام معصوم، از نظر دلالت به روشنی گویا نیست که فرزند داشتن حضرت مهدی (ع) در دوره غیبت باشد.

در برخی احادیث مشکل سندی و در برخی دیگر مشکل دلالت وجود دارد.

افزون بر این روایاتی وجود دارد که با صراحت وجود فرزند را برای حضرت نفی می کند.(5)

سوم: با توجه به روایات مذکور می گوییم:

در مورد زن و فرزند امام مهدی(ع) سه احتمال وجود دارد:

أ) حضرت ازدواج نکرده است.

لازمه این احتمال آن است که امام(ع) یکی از سنت‏های مهم اسلامی را ترک کرده باشد، که با شأن امام سازگار نیست. امّا از سوی دیگر چون غیبت از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ به ناچار امام از سنت چشم پوشی می کند، که اشکالی ندارد. برای حفظ مصلحت بالاتر، از مصلحت پایین‏تر چشم پوشی می گردد.

ب) حضرت ازدواج نموده امّا فرزندی ندارد. نداشتن فرزند به سبب غیبت است. پذیرش این فرض، سؤالی را با خود می آورد که آیا همسرش هم از عمر طولانی بهره‏مند است یا این که مدّتی با حضرت زندگی کرده و بعد از دنیا رفته است؟ در این صورت حضرت به سنت ازدواج عمل کرده و بعد بدون زن و فرزند زندگیش را ادامه می دهد.

پ) حضرت زن و فرزند دارد. با پذیرش این فرض، این سؤالات مطرح است: آیا آنان نیز عمری طولانی دارند؟ فرزندان حضرت نیز فرزندانی دارند؟ اگر دارند، این همه اولاد، در پی اصل خویش می افتند و همین کنجکاوی، مسئله را به جایی می رساند که با فلسفه غیبت منافات دارد.

با توجه به مطالب مذکور، نمی‏توان یکی از این سه احتمال را قاطعانه پذیرفت و این به مقتضای خرد ورزی است که در جایی که دلیل کافی برای اثبات یا انکار چیزی وجود ندارد، از ابراز حکم قطعی خودداری گردد.

بنابراین از راه هایی که پیش روی ما است، نمی‏توان وجود زن و فرزندی را برای حضرت مهدی(عج) ثابت نمود. نیز به دیگر پرسش هایی که در مورد زن و فرزند حضرت مهدی(عج) هست، نمی‏توان پاسخ قطعی داد.(6) 

پی‌نوشت‌ها:

1. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص 162.

2. مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 317.

3. سید ابن طاووس، جمال الاسبوع، ص 510.

4. همان، ص 510.

5. مسعودی، اثبات الوصیه، ص 221.

6. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به چشم به راه مهدی، جمعی از نویسندگان.