عزاداری برای امام حسین

آنچه که مسلم است آن است که اصل عزاداری ریشه دینی دارد و در روایات به آن سفارش شده است . خود معصومان هم برای امام حسین عزاداری می نمودند و دیگران را نیز به آ ن سفارش می­کر دند، اما سبک و شیوه عزاداری  و بهره گیری از ابزار در عزاداری ها بستگی به فرهنگ و سنت و آداب مردم دارد. استفاده از نخل  و شیر درست کردن ریشه دینی ندارد و در منابع معتبراسلامی از آن خبری نیست.  استفاده از آن ها مر بوط به زمان های بعد می باشد. هم چنین استفاده از علم در عزاداری ها  منشا  دینی ندارد. آن چه که از متون دینی ما مسلمانان استفاده می­شود آن است که در جنگ ها ازآن استفاده  می­کردند و این نوعی جنبه نمادین دارد. در قدیم در جنگ ها نیروی خودی از غیر خودی توسط همین ابزارها تشخیص داده شود. امروزه در عزاداری ها از علم استفاده می کنند و این مسئله علاوه بر شناخته شدن دسته­جات عزاداری، می­تواند اعلام این سخن باشد که: ما نمی­گذاریم پرچم خونین کربلا که بر دستان حضرت ابی الفضل العباس بوده، به زمین بیفتد و پایمال گردد.(1)

از منابع تاریخی و قرائن دیگر به دست می‏آید که سوگواری اهل بیت(ع) و شیعیان در دوره‏ امویان و اوائل عصر عباسیان با سرودن شعر و گریستن، شیون نمودن، احیانا سیاه پوشیدن و پریشان نمودن مو و گاهی به سر و سینه کوبیدن که بیانگر حزن و اندوه در هنگام مصیبت است، صورت می‏گرفت.(2)  اما از زنجیرزنی، تعزیه­خوانی و شبیه سازی کمترین خبر و اثری نبود. این برنامه که معمولاً زمان و مکان خاص و ادوار بخصوصی نمی‏شناخت به مناسبت­ها و شرایط مساعد به گونه خصوصی و یا عمومی اجرا می‏شد و سابقه ندارد.

    امامان معصوم(ع) با تشویق و دادن صله به شاعران ولایی از سویی و بیان عظمت و مظلومیت امام حسین و قیام وی از سوی دیگر در ترویج عزاداری امام حسین و زنده ماندن خاطره عاشورا تلاش پیگیر کردند و ثواب گریستن، گریاندن و تباکی بر امام حسین و شهدای کربلا را به همگان گوشزد کردند. بدین ترتیب عزاداری بر امام حسین و یارانش را با تجلیات برجسته‏ ایثار، ظلم‏ستیزی، عدالت خواهی و معروف گستری که در آن است، جزو شعایراسلامی خوانده ، از وسائل ابراز دوستی با اهل بیت ، ظلم ستیزی و عدالت خواهی شمردند و در جامعه اسلامی و افکار مؤمنان ماندگار و نهادینه شد.

    پس از روی کار آمدن آل بویه (334 ـ 447 ق) که به مذهب اهل البیت(ع) گرایش داشتند، تشیع بویژه مراسم عزاداری امام حسین(ع) وارد مرحله‏ی نوینی شد و شیعیان و هواداران اهل­بیت(ع) که بیشتر در محله «کرخ» بغداد ساکن بودند مراسم عزاداری را به صورت گسترده و علنی با خروج از مساجد و تکایا و راهپیمایی در خیابان ها و میادین شهر انجام می‏دادند. این مسأله که با ابراز احساسات شدید و گاهی ابراز تنفر از دشمنان خاندان اهل بیت(ع) و لعن آن ها و خلفا همراه بود ، موجب تنش اجتماعی و تحرک اهل سنت بغداد می‏گردید، (3) همزمان آن در شرق جهان اسلام که مراسم عزاداری اهل­بیت(ع) بیشتر رنگ سیاسی و صبغه‏ مخالفت با دستگاه جابر و متعصب اموی و دست نشاندگان شان بود، به شیعیان منحصر نمی‏شد. شهرهای گوناگون خراسان آن روز چون بلخ، بخارا، سبزوار، قم و کاشان را می‏توان از کانون های اصلی تشیع شمرد ، اما عزاداری حسینی بدین شهرها محدود نبود ؛ مناطق گوناگون دیگر اعم از شیعه نشین و سنی‏نشین را پوشش می‏داد.

خلاصه این که  آن چه درتاریخ معتبر وجود دارد اصل عزاداری و برخی از سبک های آن مانند گریه سیاه پوشدن  وشعر خواندن است؛ اما عزاداری های مانند نخل حر کت دادند و شیر درست نمو دن سند دینی ندارد و هر یک از این موارد با توجه به فرهنگ مردم مناطق مختلف، می تواند معانی خاص داشته باشد . استفاده از ابزاری که موجب اهانت به اسلام و مقدسات نشود منع دینی ندارد .

پی نوشت ها :

1.جواد محدثی ، فرهنگ عاشورا، ص 319ـ 321 .

2- علی ابوالحسنی (منذر) سیاهپوشی درسوگ ائمه نور، ص 317 به بعد؛ تاریخ النیاحه، ج 1، ص 103.

3- علی اصغر فقیهی، آل بویه؛ نخستین سلسله قدرتمند شیعه.