بازدید امروز : 1
بازدید دیروز : 5
کل بازدید : 350651
کل یادداشتها ها : 64
درباره امام زمان (عج) پرسشهای متعددی مطرح است، مانند مدت عمر، فلسفه غیبت، زمان ظهور و... یکی از پرسشها این است که حضرت ازدواج نموده و فرزند دارد؟
درباره ازدواج امام و فرزند داشتن حضرت، سه احتمال قابل مطرح است:
1. حضرت ازدواج نکرده است. اگر حضرت ازدواج نکرده باشد، فرزند و ذریه نخواهد داشت. اگر این احتمال را بپذیریم، این مشکل مطرح میگردد که چرا امام معصوم (ع) به یکی از سنتهای مهم اسلامی که ازدواج باشد، عمل نکرده است؟
در جواب میتوان گفت: غیبت امام زمان (عج) از سنت ازدواج اهمیت بیشتری دارد و ترک سنت ازدواج با مقام عصمت منافات دارد.(1)
2. امام ازدواج نموده؛ از این رو به سنت ازدواج عمل کرده است، ولی اولاد و فرزند ندارد. در این جا این مشکل پیش میآید که همسر حضرت مانند ایشان باید عمر طولانی داشته باشد، که بر عمر طولانی همسر حضرت دلیلی نداریم و یا این که بگوییم همسر حضرت بعد از مدت از دنیا رفته است.(2)
3. حضرت ازدواج کرده و دارای اولاد بوده و فرزندان او نیز اولاد داشتهاند و حضرت ذریه داشته است. همان.
براساس این مبنا این مشکل وجود دارد که فرزندان و ذریههای امام کجا هستند؟
برخی خواستهاند احتمال سوم را تقویت کنند و از برخی روایات استفاده کنند که امام همسر و فرزند دارد. امام رضا (ع) فرمود: الها! مایه چشم روشنی و خوشحالی امام زمان (عج) را در او و خانواده و فرزندان و ذریه و تمام پیروانش عطا فرما".(3)
امام صادق(ع) فرمود: کأنی أری نزول القائم فی مسجد السهلة بأهله و عیاله".(4)
برخی دیگر درصدد آن هستند ثابت کنند که امام زمان (عج) ازدواج نکرده و فرزندی نیز ندارد. این عده، روایاتی را که بر ازدواج و فرزند داشتن امام (عج) دلالت دارند، ضعیف میشمرند و قابل استناد ندانستهاند. از سوی دیگر روایات فوق که بیان شد، دلالت بر وجود فرزند و همسر امام زمان (عج) دارد، ولی این دسته از روایات دلالت ندارند امام زمان قبل از ظهور ازدواج نموده و فرزند دارد؛ یعنی این دسته روایات تنها دلالت بر همسر و فرزند داشتن امام زمان دارند، ولی اثبات نمیکنند امام قبل از ظهور زن و فرزند دارد. از سوی دیگر این روایات با آن دسته از روایات که داشتن فرزند و همسر را از امام نفی میکنند، تعارض دارد.
برخی از روایات هستند که تصریح دارد امام زمان(ع) همسر و فرزند ندارد. مسعودی نقل میکند: علی بن حمزه، ابن سراج و ابن سعید مکاری بر امام رضا (ع) وارد شدند. علی بن حمزه به حضرت عرض کرد: از پدرانت نقل کردهایم که هیچ امامی از دنیا نمیرود، تا فرزندش را ببیند. امام رضا فرمود: آیا در این حدیث، روایت کردهاید: مگر قائم؟".(5)
این گونه روایات که بدان اشارت کردیم، درصدد نیستند وجود زن و فرزند را برای امام (ع) پیش از ظهور اثبات کنند. از سوی دیگر، روایاتی داریم که با صراحت وجود فرزند را از حضرت نفی میکند. برخی خواستهاند با تمسک به داستان "جزیره خضرا" بگویند امام عصر فرزندانی دارد و بر آن جزیره، زیر نظر وی، جامعه نمونه و تمام عیار اسلامی را تشکیل دادهاند، لیکن با بررسیهای گستردهای که انجام گرفته، جزیره خضرا افسانهای بیش نیست.(6)
واقعیت آن است که نمیتوان به طور قاطع گفت: امام زمان (ع) همسر و فرزند داشته است. شاید بر همین اساس باشد که صاحبان اندیشه و تاریخ نگاران به طور قطع درخصوص داشتن و نداشتن همسر و فرزند امام زمان اظهار نظر نکردهاند.
پی نوشت ها:
1.مجله حوزه، ویژهنامه امام زمان (عج)، ص 54 - 55، با تلخیص.
2.همان.
3. همان، ص 56، به نقل از جمال الاسبوع ابن طاووس، ص 510.
4.بحارالانوار، ج 52،ص 52.
5.مسعودی، اثبات الوصیه، ص 221.
6.مجله حوزه، ویژه امام زمان (ع)، ص 57، با تلخیص.
پاسخ را با ذکر چند نکته بیان می داریم:
اوّل: چون امام زمان(عج) از دیدهها پنهان است و در پشت پرده غیبت قرار دارد، نمیتوان از راه حس و مشاهده و به صورت عادی به پاسخ سؤال نایل شد؛ نیز چون سؤال از مباحث عقلی و انتزاعی نیست، از راه برهان عقلی نیز نمیتوان پاسخ را دریافت نمود. تنها راه پاسخ گویی، روایات پیشوایان معصوم(ع) است که چون آنان از علم برتری بهرهمند می باشند، می توانند از آینده خبر دهند که از آن جمله حوادث و مسائل مربوط به مهدی منتظر(ع) است.
دوم: حال که پاسخ را می بایست از اخبار پیشوایان معصوم(ع) جستجو نمود، به سراغ روایات می رویم. در روایات صحیح و معتبر، پاسخ روشنی به پرسش وجود ندارد؛ بلکه در برخی روایات با ایهام و اشاره در این زمینه سخن به میان آمده است، از جمله:
1- مفضل بن عمر گوید: از امام باقر(ع) شنیدم که در مورد امام مهدی(عج) فرمود: صاحب الزمان را دوغیبت است. یکی از آن دو به اندازهای طولانی شود که برخی گویند: حضرت از دنیا رفته و برخی گویند کشته شده است اما کسی جز آنانی که امور حضرت را پیگیری می کنند، از مکان و فرزندان وی آگاه نیستند".(1)
2- از امام صادق(ع) آمده است: گویا می بینم حضرت مهدی(عج) با اهل و عیالش در مسجد سهله است".(2)
3- از امام هشتم(ع) در دعایی نقل شده است: اللّهم اعطه فی نفسه و أهله و ولده و ذریته و جمیع رعیته ما تقرّ به عینه و تسرّ به نفسه؛(3) خدایا، مایه چشم روشنی و خوشحالی امام زمان(عج) را در او و خانواده و فرزندان و ذریه و تمام پیروانش فراهم فرما!
4- نیز از آن حضرت در مورد امام زمان(عج) این دعا نقل شده است: اللهم صل علی ولاة عهده و الائمة من ولده؛(4) خدایا، بر والیان و فرزندان وی که امامند، درود فرست!
ظاهر این روایات دلالت بر زن و فرزند داشتن است.
این روایات به فرض پذیرش و درستی سند و صحت انتساب آن به امام معصوم، از نظر دلالت به روشنی گویا نیست که فرزند داشتن حضرت مهدی (ع) در دوره غیبت باشد.
در برخی احادیث مشکل سندی و در برخی دیگر مشکل دلالت وجود دارد.
افزون بر این روایاتی وجود دارد که با صراحت وجود فرزند را برای حضرت نفی می کند.(5)
سوم: با توجه به روایات مذکور می گوییم:
در مورد زن و فرزند امام مهدی(ع) سه احتمال وجود دارد:
أ) حضرت ازدواج نکرده است.
لازمه این احتمال آن است که امام(ع) یکی از سنتهای مهم اسلامی را ترک کرده باشد، که با شأن امام سازگار نیست. امّا از سوی دیگر چون غیبت از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ به ناچار امام از سنت چشم پوشی می کند، که اشکالی ندارد. برای حفظ مصلحت بالاتر، از مصلحت پایینتر چشم پوشی می گردد.
ب) حضرت ازدواج نموده امّا فرزندی ندارد. نداشتن فرزند به سبب غیبت است. پذیرش این فرض، سؤالی را با خود می آورد که آیا همسرش هم از عمر طولانی بهرهمند است یا این که مدّتی با حضرت زندگی کرده و بعد از دنیا رفته است؟ در این صورت حضرت به سنت ازدواج عمل کرده و بعد بدون زن و فرزند زندگیش را ادامه می دهد.
پ) حضرت زن و فرزند دارد. با پذیرش این فرض، این سؤالات مطرح است: آیا آنان نیز عمری طولانی دارند؟ فرزندان حضرت نیز فرزندانی دارند؟ اگر دارند، این همه اولاد، در پی اصل خویش می افتند و همین کنجکاوی، مسئله را به جایی می رساند که با فلسفه غیبت منافات دارد.
با توجه به مطالب مذکور، نمیتوان یکی از این سه احتمال را قاطعانه پذیرفت و این به مقتضای خرد ورزی است که در جایی که دلیل کافی برای اثبات یا انکار چیزی وجود ندارد، از ابراز حکم قطعی خودداری گردد.
بنابراین از راه هایی که پیش روی ما است، نمیتوان وجود زن و فرزندی را برای حضرت مهدی(عج) ثابت نمود. نیز به دیگر پرسش هایی که در مورد زن و فرزند حضرت مهدی(عج) هست، نمیتوان پاسخ قطعی داد.(6)
پینوشتها:
1. شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص 162.
2. مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 317.
3. سید ابن طاووس، جمال الاسبوع، ص 510.
4. همان، ص 510.
5. مسعودی، اثبات الوصیه، ص 221.
6. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به چشم به راه مهدی، جمعی از نویسندگان.
مىگویند پس از انفجار اولین بمب اتمى در هیروشیما و ناکازاکى، انیشتین پیش بینى کرد که جنگ جهانى سوم، جنگ اتمى خواهد بود و فاجعه انسانى و غیر انسانى آن به قدرى دهشتناک و هراسانگیز است که نمىتوان آن را تصور نمود. فقط مىدانیم که انسانها از لحاظ امکانات زندگى به عصر «حجر» بر مىگردند. با این پیش فرض و ذهنیت، جنگ با شمشیر توجیهپذیر مىگردد. اما از طرف دیگر میدانیم که نظام آفرینش و سیر زندگى انسان بر اصل «تکامل» تداوم دارد.
تکامل و پیشرفت همه جانبه، قانونى فراگیر و جهان گستر است. علم و اندیشه بشر پیوسته در مسیر تکامل قرار گرفته و آثار آن نو به نو مىگردد و در ساخت ابزارهاى مختلف رفاهى و دفاعى، صنعتى و علوم آزمایشگاهى و ابزارى که کاربرد آن در زمین یا کیهان است، تجلى پیدا مىکند.
سیر علوم به سوى کمال، همانند آب رودخانه است که هر چه به جلو مىرود، شیب آن بیشتر و سرعت آب افزونتر مىگردد، ولى انسان از آغاز آفرینش تا عصر ظهور با همه تلاش و به کارگیرى هوش و نبوغ؛ علم و اندیشه خویش فقط قادر مىگردد هفت و چهار دهم درصد علوم و واقعیات هستى را کشف کند؛ یعنى دو قسمت از 27 قسمت آن و بقیه آن در عصر ظهور و شناخته خواهد شد.(1)
پس با فرا رسیدن زمان، تجلى خورشید حقیقت تیزتر مىشود و با توزیع عادلانه امکانات و برقرارى عدالت اجتماعى علاوه بر پیشرفتهاى پیشین، نود و شش و شش دهم درصد مجهولات باقى مانده بشر نیز معلوم مىگردد.
به بیان دیگر: حرکت ماشینزه مدرن نه تنها متوقف نمىگردد، بلکه به سرعت تکامل مىیابد، تکاملى که توأم با پیشگیرى از جنبه منفى زندگى ماشینى و خطرات ناشى از آن خواهد بود. به تعبیر دیگر هم ماشینزه تکامل مىیابد و هم تصفیه مىشود».(2)
پس چگونه مىتوان واپس گرایى و ارتجاع علمى و ابزارى را باور نمود و معتقد شدکه انسان عصر ظهور آن چنان گذشته گرا مىگردد که همانند آبا و اجداد خویش با شمشیر مىجنگد و دفاع مىکند؟
سلاح امام زمان(عج) مادى است؟
آیا سلاح حضرت از قبیل احساس یک نوع ترس و وحشت فوق العاده در قلوب دشمنان است که مانع هر گونه تصمیمگیرى کفار در این زمینه مىشود، یا یک نوع تأثیر مرموز روانى و از کار انداختن دستگاههاى فکرى آنها از راه دور است که قدرت استفاده از سلاحهاى مخرب را مختل مىسازد؟
یا با اعجاز و کمک فرشتگان موانع را از سر راه برمى دارد و زمین را از لوث وجود مفسدان و مستکبران پاک مىسازد؟ یا این سلاح همانند یک اشعه مجهول و مرموز است که کاربردش ماوراى همه سلاحهاى کنونى است و مىتواند همه را خنثى کند؟(3)
هر یک از سلاحهاى ذکر شده ابزارى است که در زمان حضرت براى برداشتن موانع و شکستن استحکامات اهریمنى دشمن ممکن است به کار گرفته شود، لیکن اصل بر این است که زندگى مردم از مسیر طبیعى و عادى خارج نگردد و از اعجاز و سلاحهاى غیر عادى در مواقع ضرورت و جهت دلگرمى و آرامش روحى مؤمنان استفاده گردد.
پس لازم است دو نکته را بیان کنیم:
1 - استفاده از سلاح غیر مادى: امداد غیبى و حمایت الهى در پیروزى امام زمان (عج) نقش زیادى دارد.
امام صادق(ع) در توضیح آیه «أتى امر اللَّه فلا تستعجلوه». (4) مىفرماید: «منظور از حادثهاى که حتماً تحقق پیدا مىکند و براى تحقق آن عجله نکنید، امر ما اهل بیت(ع) و ظهور امام زمان(عج) و تشکیل حکومت جهانى و رجعت امامان(ع) است. وقتى حضرت ظهور کرد، خداوند او را به سه چیز تأیید خواهد نمود: 1- فرشتگان، 2 - ایجاد رعب در دل دشمنان، 3 - به وسیله مؤمنان».
در برخى روایات شمار فرشتگان به تناسب موقعیتهاى مورد نیاز مختلف سه هزار، پنج هزار و چهل و شش هزار نفر ذکر شده است. (5)
این دسته روایات مىرساند که فرشتگان همانند جن تحت فرمان حضرت هستند و در موقعیتهاى مختلف از وجود آنها بهره مىبرد.
2 - استفاده از سلاح مادى: اگر چه امدادهاى غیبى در پیروزى امام(عج) نقش به سزایى دارد، اما پیروزى به آسانى دست نمىدهد، بلکه با رنج طاقت فرسا همراه است، چه این که مؤمنان و بلکه انسانها عموماً پیوسته مورد آزمایش قرار مىگیرند. فرورفتن در شداید و سختىها یکى از ابزار آزمایش است. امام صادق(ع) مىفرماید: «پیروزى به دست نمىآید مگر در غرقاب خوب و عرق. (6) براى دوست شما مهدى آن وسیله سرکش ذخیره شده است».
راوى حدیث مىگوید: پرسیدم منظور از وسیله سرکشى چیست؟ امام(ع) فرمود: «ابرى است که در آن غرش رعد و شدت صاعقه یا برق است. او بر این وسیله سوار مىشود. آگاه باشید او به زودى بر ابرها سوار مىگردد و به آسمانهاى هفتگانه صعود مىکند و همه جاى زمین یا زمینهاى هفت گانه را در هم مىنوردد».(7)
مسلماً منظور از ابر، ابر معمولى نیست، زیرا ابرهاى معمولى وسیلهاى نیستند که بتوان با آنها سفر فضایى کرد، چون در جو نزدیک زمین در حرکتند و با زمین فاصله ناچیزى دارند و نمىتوانند از آن بالاتر بروند، بلکه اشاره به وسیله فوق العاده سریعى السیرى است که در آسمان به صورت تودهاى فشرده از ابر به نظر مىرسد.
غرشى همانند رعد و قدرت و شدتى همچون صاعقه و برق دارد.
از حدیث ذکر شده مىتوان دریافت موضوع عقب گرد صنعتى در کار نیست، بلکه به عکس سخن از پیشرفت خارقالعادهاى است که به موازات آن باید تکامل در همه زمینهها صورت گیرد.(8)
پس منظور از به کارگیرى شمشیر کنایه از جنگ است؛ یعنى جنگ و خون ریزى جزء برنامه رسمى مهدى موعود است. ایشان مأمور است دین اسلام را عالمگیر کند، و جلوى بیدادگرى را بگیرد، اگر چه با جنگ و توسل به شمشیر باشد، بر خلاف سیره و رویه پدران بزرگوارش که چنین مأموریت حادى نداشتند و به پند و اندرز اکتفا مىکردند.(9)
بنابر این منظور از قیام مهدى(عج) به سیف، اتکا به قدرت نظامى است، همان گونه که «قلم» کنایه از علم و فرهنگ است. ضرب المثلهاى زیادى در فرهنگهاى مختلف در مورد شمشیر که سمبل قدرت است، وارد شده است.(10)
پى نوشتها:
1 - حسن بن محمد ولى ارومیهاى، مهدى موعود، ج 2، ص 221.
2 - ناصر مکارم شیرازى، حکومت جهانى مهدى (عج)، ص 274.
3 - همان، با تلخیص.
4 - نمل (16)آیه 1.
5 - محمد بن ابراهیم نعمانى، کتاب الغیبه، ص 234 و 243.
6 - همان، باب 15، ص 283 - 285؛ بحار الانوار، ج 52، ص 9 - 357.
7 - مهدى موعود (ترجمه ج 13 بحار)، ص 323.
8 - حکومت جهانى مهدى، ص 281، با تلخیص.
9 - ابراهیم امینى، دادگستر جهان، ص 316، با تلخیص.
10 - مهدى موعود، ج 2، ص 359.