راز جاودانگى عزت و افتخار حسینى

عزت و افتخار با پسوند «حسینی» بیانگر آن است که در آموزه هاى دینى و فرهنگ ائمه(ع) با عزت و افتخار فرهنگ و رویکرد مادى تفاوت دارد،‌ گرچه در لفظ اشتراک دارند.

از منظر امام حسین(ع) عزت و افتخار و آزادی، در خدا محوری، تکلیف گرایی، رهایى از قید و بند­هاى مادیت و تسلیم نشدن در برابر ستم و قیام علیه رهبر ظالم و قانون شکن ظهور مى کند. گرچه قیام موجب شهادت گردد. عزت و افتخار بدین معنا در برابر رویکرد مادى قرار مى گیرد که در فرهنگ مادیت،‌ آزادى و افتخار در ثروت اندوزی،‌ فخر به امتیازات مادى و مغلوب نمودن طرف مقابل در جنگ، ظهور مى کند.

امام حسین(ع) با این نگرش از آزادى و افتخار – که اصطلاحاً از آن به عنوان عزت و افتخار حسینى یاد مى­شود – علیه ستم، قانون شکنى و رهبر ستمگر قیام نمود.(1) و قیام او الگویى خوب براى همگان بود، چنان که خود بدان اشاره نمود.(2)

قیام امام حسین(ع) گرچه در زمان محدود و مکان معیّن به وجود آمد ولى شعاع آن تمام جهان را فرا گرفت و آزادى خواهان جهان امام حسین(ع) نمودِ آزادى خواهى خواندند و قیام و عزّت و افتخار حسینى جاویدانه شد. بى تردید عوامل متعدد در جاویدانگى عزّت و افتخار حسینى تأثیر گذار بوده است که به برخى از آن ها اشاره مى شود:‌

1. آزادى خواهى و عزّت مندی

آزادى زیباترین واژه اى است که همگان حتى دشمنان آزادى آن را دوست دارند. از این رو آزادى خواهان جهان و انبیا با ستمگران مبارزه نمودند تا مظلومان آزاد باشند و عدالت بر قرار گردد. امام حسین(ع) به عنوان رهبر آزادى خواه و بر ضد آزادى ستیزان قیام نمود. و این قیام در زمانى شکل گرفت که خفقان و ستم جامعه اسلامى را فرا گرفته بود و یزید و یزیدیان به دین زدایى پرداخته و از هیچ ستمى علیه حق و حق گرایان دریغ نمى کردند؛ از این رو امام مرگ در راه خدا را زینت دانسته(3) و تسلیم نشدن در برابر ستم و اسیر ذلت نشدن را عزت و افتخار دانست:

«موت فى عزٍّ من حیاه فى ذلّ؛(4) مرگ با عزّت بهتر از زندگى با ذلّت است». هم چنین حضرت در برابر بیعت خواستن یزید فرمود: «ناپاکِ ناپاک زاده مرا بین دو چیز: شمشیر و ذلّت مخیّر قرار داده، اما ذلّ از ما بسیار دور است».(5)

الموت اولى من رکوب العار والعار اولى من دخول النار(6)

مرا عار یاید از این زندگى که سالار باشم کنم زندگی

امام حسین(ع) نه تنها آزادى خواه بود که دشمنان خویش را نیز به آن فرا خواند:(7)

گر شما را به جهان دین و آیینى نیست لااقل مردم آزادة دنیا باشید

آزادى خواهى و ستم ستیزى و حق گرایى امام حسین(ع) موجب شد که غیر مسلمانان از قیام او درس گرفته و او را دوست بدارند، زیرا او به همگان درس آزادى داد. مهماتماگاندى – رهبر فقید هندوستان – از قیام کربلا به عنوان الگو یاد نمود.(8)

درس آزادى به دنیا داد رفتار حسین                          بذر همت در جهان افشاند افکار حسین

با قیام خویش بر اهل جهان معلوم کرد                       تابع اهل ستم گشتن بود عارحسین

2_ خدامحوری:

یکى از علل رمز جاویدانگى عزت و افتخار حسینى در خدا محورى ظهور مى کند. خدا محورى که در اخلاص، تکلیف گرایی،‌تقوا و ... ظهور مى کند در صحنة کربلا به اوج خود رسید. امام حسین(ع) پیش از خروج از مدینه هر گونه شائبه دنیاگرایی، ریاست طلبى و جنگ قدرت را رد نمود وانگیزة قیام را اصلاح امت اسلامی(9) و حفظ دین و بدعت زدایى دانست.(10)

از سوى دیگر حضرت بارها از تسلیم شدن در برابر خواست خدا و جلب رضایت او سخن گفت. امام در آخرین لحظات زندگى عرضه داشت: «... صبراً على فضائک، لا معبود سواک، یا غیاث المستغثین، صبراً على حکمک، یا غیاث من لا غیاث له...؛(11) بارخدایا ! من در برابر حکم تو شکیبایم، جز تو معبودى نیست،‌ اى فریادرس دادخواهان،‌ بر حکم و تقدیر تو شکیبا هستم، اى فریاد رس آن که فریاد رسى ندارد».

 3_ سفارش و سیرة معصومان در پاسدارى از عزت و افتخار حسینی:

یکى از علل جاویدانگى عزت و افتخار حسینی،‌سفارش و سیرة عملى معصومان(ع) در پاسدارى از قیام امام حسین(ع) است. پیشوایان دین هم خود به پاسدارى از حماسة حسینى مى پرداختند و هم دیگران به پاسدارى از نهضت حسینى فرا مى خواند؛ از این رو ائمه(ع) عزادارى مى کردند.(12)

و دیگران را به عزادارى سفارش مى نمودند.(13)

برگزارى مراسم عزادارى در تمام مناسبت ها، به ویژه ایام محرّم و صفر، موجب شد که قیام امام جاویدانه بماند. امام سجاد(ع) چهل سال براى امام حسین(ع) گریه مى کرد.(14)

4_ پاسدارى از دین و ارزش ها:

یکى از علل جاویدانگى عزت حسینی، پاسدارى از دین و ارزش هاى آن است. امام حسین(ع) در شرایطى قیام نمود که یزید به دین زدایى و شعار:«

لعبت هاشم بالملک فلا خبرٌ جاء ولا وحیٌ نزل

سرداد».(15) دین ستیزى رهبران ستمگر موجب شد که مردم از معارف دین فاصله گرفته و باورهاى دینى مردم تضعیف گردد. از این رو امام حسین(ع) یکى از اهداف قیام خویش را حفظ دین خواند.(16) و همگان را به قیام علیه رهبران دین ستیز و قانون شکن دعوت کرد.(17)

بى تردید قیام امام حسین(ع) نقش اساسى در حفظ دین داشت. از این رو مى توان گفت: بى اظهار محبت پیامبر به امام حسین(ع) و حفظ دین از سوى امام حسین(ع) رابطه وجود دارد: «حسین منى و أنا من حسین».(18) همچنین پیامبر فرمود: « إنّ لقتل الحسین حرارهٌ فى قلوب المؤمنین لا بترد أبداً ».(19)

دلهاى همه خداپرستان کانون محبّت حسین است که تا روز قیامت به سردی نمی­گراید.

پی­نوشت­ها:

 1. موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 360.

2. تاریخ طبری، ج 4، ص 304.

3. مقرم، مقتل الحسین، ص 357؛ اعیان الشیعه، ج1، ص 593.

4. ارشاد مفید،‌ ص 235؛ موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 421.

5.  نفس المهموم، ص 131؛ مقتل خوارزمی،‌ج 2، ص 7.

6.  کشف الغمه، ج2، ص 32؛ مقرّم، مقتل الحسین، ص 345.

7.  مقتل خوارزمی، ج 2، ص 32؛ بحارالأنوار، ج 45، ص 51.

8.  جواد محدثی،‌فرهنگ عاشورا، ص 279.

9.  تحف العقول، ص 239؛ مناقب شهر آشوب، ص 89.

10.  حیاه الامام الحسین، ج2، ص 262.

11.  مقرّم مقتل الحسین، ص 283؛ ینابیع الموده، ص 18.

12.  لهوف، ص 209؛ نفس المهموم (ترجمة کمره ای) ، ص 602.

13.  بحارالأنوار، ج 44،‌ص 293، لهوف، ص 9؛ وسایل الشیعه، ج 10، ص 392.

14.  لهوف، ص 209.

15.  مقرم،‌ مقتل الحسین، ص 357؛ مقاتل الطالبیین، ص 80.

16.  تاریخ طبری، ج 4، ص 266.

17. موسوعه کلمات الامام الحسین، ص 360.

18.  احقاق الحق، ج 11، ص 265؛ بحارالأنوار،‌ج 43، ص 261.

19.  جامع الاحادیث الشیعه، ج12، ص 556.